Posts

आखाडेच्या गावडाची कुडाळच्या शिंदे देशमुखांकडून पाठराखण - प्रस्तुत पत्र हे सन १७२७ ते १७९९ दरम्यानचे आहे. यातील मुख्य विषय असा कि "जाणू धनगर गावडा यांनी त्यांच्या विधवा मुलीचा पुनर्विवाह केला त्यासाठी तत्कालीन परवानगी हि मोकासदाराकडून घेण्यात आली होती.

Image
- आखाडेच्या गावडाची कुडाळच्या शिंदे  देशमुखांकडून पाठराखण -  प्रस्तुत पत्र हे सन १७२७ ते १७९९ दरम्यानचे आहे. यातील मुख्य विषय असा कि "जाणू धनगर गावडा यांनी त्यांच्या विधवा मुलीचा पुनर्विवाह केला त्यासाठी तत्कालीन परवानगी हि मोकासदाराकडून घेण्यात आली होती.  परंतु सरकारकडून नव्याने रुजू झालेल्या अधिकाऱ्याने त्याची परवानगी न घेता हा पुनर्विवाह करवला म्हणून संबंधित मोकदमवर  दोन रुपये, जोशी भटावर दोन रुपये व जाणू गावडाच्या बायकोच्या डोईवर दगड देवून वर त्याला चार रु दंड ठोठावला. इथून मागे अशी चिट्टी आणली नाही त्यामुळं  कुडाळच्या गोविंदराव शिंदे देशमुखांनी यात हस्तक्षेप करून धनगरांकडून वसूल केलेला दंड परतवण्यात यावा आशा आशयाच हे पत्र आहे. दंड परत न केल्यास धनगर गाव सोडुन परागंदा होतील असेही म्हटले आहे." या पत्रातून तत्कालीन सामाजिक परिस्थितीचा उलगडा होतो. एकतर इतक्या दुर्गम भागातील (सध्याचा जावळी तालुका) धनगर समाजात विधवा पुनर्विवाहाला परवानगी होती.  हे पत्र इतकं महत्वाचे आहे की तत्कालीन समाजातील प्रत्येक घटकाचा स्तर सहज समजतो. काल भोर संस्थानच्या शेअर केलेल्या पोस्ट वर देशमुखी बाबत

आजचे शिव'कालीन ऐतिहासीक दिनविशेष* ⛳

⛳ *⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासीक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *१२ जुलै १६५९* स्वराज्यावर चालून आलेला "अफझलखान" हा मलवडीहून "वाई" येथे दाखल झाला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *१२ जुलै १६६०* छत्रपती शिवाजी महाराज पन्हाळगडच्या वेढ्यातून निसटले छत्रपती शिवाजी महाराज पन्हाळगडाहून निघाले. रात्री दहाचा सुमार होता. आषाढी पौर्णिमेची ही रात्र होती. (दि.१२ जुलै १६६०) पण चंद्र काळ्याकुट्ट ढगांच्या आड लोपला होता. महाराज पालखीत बसलेले होते. पालखी मावळ्यांनी उचलली. महाराजांसोबत होते "हिरडस मावळ" मधील "बांदल सेना". त्या बांदल सेनेचे नेतृत्व करत होते "बाजी बांदल" आणि "रायाजी बांदल" सोबत बाजीप्रभू, शंभुसिंह जाधवराव होते. ६०० मावळेही निघाले. आणी एक रिकामी पालखीही निघाली. पाऊस, वादळ, विजा अखंड चालू होत्या. पालखी जरा आडवाटेने गडाखाली उतरत होती. हेर रस्ता दाखवायला पुढे चालले होते. सिद्दी जौहरची छावणी पूर्णपणे गाफील बनलेली होती. शिवाजी उद्यांच शरण येणार आहे ! मग कशाला या वादळी पावसापाण्यात मोर्चावर उभे राहा ? करा उबदार आराम ! अगदी असाच गाफील विचार करून शाह

शिव'कालीन ऐतिहासीक दिनविशेष* ⛳🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇*११ जुलै १६५९*

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासीक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *११ जुलै १६५९* शंभूराजांच्या जन्मानंतर सईबाई महाराणीसाहेब अंथरुणाला खिळल्या. देव पाण्यात ठेवणे, देवाला कौल लावणे, देशोदेशीचे वैद्य सारे करून झाले परंतू कशाचाच निभाव लागत नव्हता सईबाइंची प्रकृती खालावतच होती, तिकडे स्वराज्य गिळंकृत करायला आलेल्या अफजलखानाने सर्वत्र धुमाकूळ घातला होता. अशा परिस्थितीतच हवा पाळत म्हणून दि. ११ जुलै १६५९ रोजी राजे जिजाऊ आणि सईबाई यांसमवेत प्रतापगडी आले. अफझलखानाशी लढण्यासाठी "छत्रपती शिवराय" राजगडहून प्रतापगडावर आले. कारण स्वराज्याच्या भूमीवर न लढता, स्वराज्याच्या सीमेवर लढून स्वराज्याची हानी वाचवायची होती महाराजांना. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *११ जुलै १६६७* मिर्झाराजेंवर विषप्रयोग करुन हत्या दिलेर आणि मिर्झाराजे हे दोघेही औरंगजेबाकरीता आणि मोगली तख्ताकरीता जिवाचं रान करीत होते. या दोघांच्याही आयुष्याची अखेर कशी झाली ? हताश आणि दु:खमय. याच मिर्झाराजाला औरंगजेबाने उदयराज मुन्शी या, मिर्झाराजाच्याच नोकराकडून विष घालून पुढे (दि. ११ जुलै १६६७) बुऱ्हाणपूर येथे मारले. आणि दिलेरचं काय झालं ? आयुष्यभर

कोरेगाव तालुक्यातील रहिमतपूर जवळील साप येथील कदम तर स्वतंत्र बाण्याचे होते जे छत्रपती शाहूंना सामील झाले होते. त्यांच्या अखत्यारीत आजचा सांगली जिल्हा होता व त्यांच्या पदरचे कारकून/दरखदार हे संस्थानिक पटवर्धन हे उत्तरकालीन पुढे आले.

कोरेगाव तालुक्यातील रहिमतपूर जवळील साप येथील कदम तर स्वतंत्र बाण्याचे होते जे छत्रपती शाहूंना सामील झाले होते. त्यांच्या अखत्यारीत आजचा सांगली जिल्हा होता व त्यांच्या पदरचे कारकून/दरखदार हे संस्थानिक पटवर्धन हे उत्तरकालीन पुढे आले.

साताऱ्यावर एक सुंदर कविता, कोणी लिहिली माहित नाही मात्र सातारा जिल्ह्याचे थोडक्या शब्दांत सुंदर वर्णन केले आहे...

साताऱ्यावर एक सुंदर कविता, कोणी लिहिली माहित नाही मात्र सातारा जिल्ह्याचे थोडक्या शब्दांत सुंदर वर्णन केले आहे... पृथ्वीवरील एक तारा नाव त्याचे सातारा, मावळतीला अजिंक्यतारा उगवतीला कृष्णा माय , कोयनेची कोयना माय जणू दुधावरची साय, महाबळेश्वर पाचगणी थंड शितल दोघी जणी, राजधानी ही मराठ्यांची शिव प्रभूंच्या वास्तव्याची, कास पठार अती सुंदर जणू स्वर्गातली ती बाग, धोम उरमोडी उत्तर मांड चाफळचा प्रभु श्री राम, सज्जनगड असे धाम शिखर शिंगणापूरात शंभु, नागेवाडी ची शाकंभरी गोंदवलेकर सेवागिरी यमाई मुधाई भवानी, सिद्धनाथ खंडोबा नागोबा कळसुबाई आणि काळुबाई, पालीचा यळकोट खंडोबा वाईचा ढोल्या गणपती, गडांचा गड प्रतापगड वसंतगड महिमानगड, उंच धबधबा ठोसेघर पवनचक्याचं आगर, देशसेवेत औवल आमुचा शुरांचा जिल्हा सातारा, रांगडी भाषा सातारा कणव बंधुता सातारा, स्त्रियांचा आदर सातारा प्रिती संगम सातारा, डोंगर द-या सातारा हिरवागार सातारा, बागाईत शेती सातारा धुपती गुरं सातारा, दुष्काळ पडे नित्य असा मानदेश सुद्धा सातारा, देशाची शान सातारा मराठी बाणा सातारा, स्वातंत्य लढ्यात अग्रेसर अभिमान आमुचा सातारा...

सेवलागी सेवक जालो |

सेवलागी सेवक जालो |  || ६ ||  महादजी शिंदे  रस्त्याने जाताना कोणहि व्यक्तिने ‘‘महादजी कोण?’’ म्हणाले कोणतेहि मराठी शेंबडं पोरहि लगेच शिंदे म्हणेल. इतके महादजी शिंदे सर्वसामान्य लोकांनाहि माहित आहेत. नव्हे ते मराठी मनामनात रुजलेले आहेत. मग ते मराठी मन वा माणून अगदि राजस्थानतला असो वा मध्यभारतातला. अमेरिकेतला असो वा जपानमधला. त्याला महादजी माहित असतातच. इतके त्यांचे कर्तृत्व अगाध आहे. सर्वव्यापी आहे. कारण महादजी होतेच तसे. त्याच्या बळावरच मराठी राजसत्ता दिल्लीवर आला धाक बसविती झाली होती. अशा किती गोष्टी महादजींनी केल्या आहेत की ज्यामुळे महादजी शिंदे सकलांना ज्ञात आहेत. ज्योतिबा कुलदेवत असणारे सेंद्रक घराण्यात १४ जाने १७२५  ला कन्हेरखेडच्या राणोजी पाटलांचे पोटी जन्मलेल्या महादजींनी अवघ्या १२ व्या वर्षे  इतक्या लहान वयात नानासाहेब पेशव्याचे खासगी पागेत बारगीर म्हणून प्रवेश केला आणि ते मराठी राज्याची चाकरीत आले. मात्र आपल्या कार्याने, कौशल्याने, कर्तृत्वाने मोठे झाले. सरदार झाले. दिल्ली दरबारचे वजिर तथा मीरबक्षीची वस्त्रे प्राप्तकर्ते झाले. दिल्ली दरबारची ‘मुगल बादशहाचे संरक्षक’ अशा सन्मान

५ जुलै

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासीक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *५ जुलै १६६७* छत्रपती शिवाजीराजे आग्र्याहून सुटून आले, ही घटना हिंदुस्थानांतील परकीयास आश्चर्याचा धक्का देणारी होती. गोव्याच्या व्हाइसरॉयने तर आपला वकील छत्रपती शिवाजी महाराजांचे अभिनंदन करण्यासाठी रायगडावर धाडला. मोगल बादशहाच्या दहशतीने पोर्तुगीज इतके दिवस छत्रपती शिवाजी महाराजांशी सलोखा ठेवीत नसत. तहाच्या वाटाघाटीस १५ मे १६६७ रोजी सुरुवात झाली. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी ही आपला वकील सखोपंत यांस गोव्यास धाडले होते. त्यांचेबरोबर पोर्तुगीझ वकील गोंझालो मार्टिन रायगडास आला. ५ जुलै रोजी छत्रपती शिवाजी महाराज व पोर्तुगीझ यामधील तहाच्या अटी ठरल्या आणि ११ डिसें. १६६७ रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्या अटी रायगडवरच पूर्ण करून दिल्या. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *५ जुलै १६६७* छत्रपती शिवरायांनी मनोहरगड (शिरशिंगे) जिंकला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *५ जुलै १६७७* दक्षिण दिग्विजय मोहीमेत पळून गेलेला मुघल सरदार शेरखान शिवरायांनां विनाशर्थ शरण आला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *५ जुलै १६७९* दि. ५ जुलै १६७९ रोजीचे छत्रपती शिवाजी महाराजांचे मावळच्या सुभेदाराला लिहि