nitinghadage.blogspot.com या असलं मराठमोळी लेखणी असलेली साईटमध्ये विविध वि.लेख लेखन व संकलन करत आहे

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *३१ डिसेंबर १६००* ३१ डिसेंबर १६०० ला एलिझाबेथ राणीने ईस्ट इंडिया कंपनीला पंधरा वर्षांच्या कराराने अतिपूर्वेकडील देशांशी व्यापार करण्याची सनद दिली.  डचांच्या अतिपूर्वेकडील मसाल्याच्या फायदेशीर व्यापाराला शह देण्यासाठी सप्टेंबर १५९९ मध्ये लंडनमधील व्यापाऱ्यांनी एक संघटना स्थापन केली. देशातील भागधारकांकडून ३,००,००० पौंडांचे भांडवल जमवले. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *३१ डिसेंबर १६६३* छत्रपती शिवराय सुरतवर छाप्यासाठी जाताना वाटेत ३१ डिसेंबर रोजी त्यांनी त्र्यंबकेश्वर येथे महापूजा व दानधर्म केला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *३१ डिसेंबर १६७९* जलदुर्ग खांदेरी आणि इंग्रजांची शरणागती.... सुरतकर इंग्रजांनी मात्र सतत तिकडून मुंबईकर इंग्रजांना सुनावणे सुरु केले. ३१ डिसेंबर ला शेवटी मुंबईकर इंग्रजांनी सुरतेला कळवले की, “खांदेरी प्रकरणी कंपनीला विनाकारण खूप खर्च झाला. आम्हाला काही यश आले नाही. मराठ्यांच्या चपळ होड्या सहज कुठेही जाऊ शकतात, कुठूनही हल्ला करू शकतात मात्र आमच्या युद्धनौका अगदीच निरुपयोगी ठरल्या आहेत. सध्या छत्रपती शिवाजी महाराजांशी तह करण्याची

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *२६ डिसेंबर १५३०* मोगल सत्तेचा संस्थापक मोहम्मद झहीरुद्दीन बाबर याचा मृत्यू. इतिहासातील क्रूरकर्मा म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या तैमूरलंगाचा हा वंशज त्याच्या पूर्वजांप्रमाणेच क्रूर असाच होता. १५२८ मध्ये बाबराने अयोध्येतील राममंदीर पाडले आणि मशीद उभारली आणि तीच ती वादग्रस्त अशी "बाबरी मशीद" इब्राहिम लोदी आणि राणा सांगाच्या पराभवानंतर बाबरने भारतात मुगल साम्राज्याची स्थापना केली आणि आग्रा राजधानी केली. त्याआधी सुलतानांची राजधानी दिल्ली होती. मात्र बाबरने ती राजधानी केली नाही, कारण तो पठाण होता आणि तुर्कांची सत्ता त्याला मान्य नव्हती. प्रशासन आणि सुरक्षेच्या दृष्टीने बाबरला दिल्लीपेक्षा आग्रा योग्य वाटले. भारतात मुस्लिम शासकांना 'सुलतान' म्हटले जात होते, बाबरने स्वतःला 'बादशहा' घोषित केले. बाबर फक्त चार वर्षे भारतावर राज्य करु शकला. त्याचा मृत्यू २६ डिसेंबर १५३० मध्ये आग्रा येथे झाला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *२६ डिसेंबर १६६५* सेनापती नेताजी पालकरांनी विजापुरकरांचे महत्वाचे ठाणे असलेले मंगळवेढ़े जिंकून घेतले. 🏇🚩

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *२० डिसेंबर १६२५* किल्ले पुरंदर हक्काचा महजर फतहखानने छत्रपती शिवरायांवर चाल केली तेव्हा पुरंदर किल्ला महादजी नीळकंठरावाकडे होता. महादजीचे शाहजीबरोबर चांगले संबंध होते त्यामुळे त्यांनी छत्रपती शिवरायांना संकटकाळी गडाचा वापर करु दिला. साधारण १६२५ पासून महादजीच्या घराण्याकडे पुरंदरचा ताबा होता. २० डिसेंबर १६२५ चा एक महजर आहे ज्यात पुरंदरच्या नीळकंठरावाचा उल्लेख येतो. त्यातून हे स्पष्ट होते की मीरासदारीने नीळकंठरावांकडे पुरंदरचा ताबा होता. पुण्याच्या कऱ्हेपठार तरफेत पुरंदर किल्ला येतो. हा परगणा शाहजी राजांना मुकासा म्हणून मिळाला होता. त्यामुळे अप्रत्यक्षपणे शाहजी राजांचा ह्या भागावर हक्क होता. तसेच शाहजी राजांचा प्रतिनिधी म्हणून छत्रपती शिवरायांचा त्या भागावर हक्क होता. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *२० डिसेंबर १६७८* छत्रपती शिवरायांच्या नेतृत्वाखाली मावळ्यांनी बेलवडीच्या किल्ल्याला वेढा घातला. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *२० डिसेंबर १७०३* संताजी शिळिमकर हे द्वितीय छत्रपती शिवाजी महाराज (राजाराम महाराज पुत्र) ह्यांच्या काळात राजगडवर सुवेळा माचीचे

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *१६ डिसेंबर १६६५* "सरसेनापती नेताजी पालकर" यांनी विजापूरच्या आदिलशहाकडून "खटाव" हे ठाणे जिंकले. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *१६ डिसेंबर १६६८* कारवारकर इंग्रजांनी आपल्या बातमीपत्रात छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या गोवा जिंकण्याच्या योजनेची दिलेली बातमी या नोंदीची तारीख आहे १६ डिसेंबर १६६८. निरनिराळ्या सबबीवर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सुमारे चार पाचशे लोक गोव्यात घुसून दिले होते. थोड्याच वेळात ही संख्या दुप्पट झाली असती आणि त्यानंतर एका रात्री त्यांनी एकदम उठाव केला असता तर कोणताही दरवाजा ताब्यात घेऊन पोर्तुगीजांनी पुरेसे सैन्य रणांगणावर उभे करण्यापूर्वीच छत्रपती शिवाजी महाराजांचे लोक आज फिरून त्यांनी गोवा काबीज केला असता यात शंकाच नव्हती. परंतु छत्रपती शिवाजी महाराज गोव्यापर्यंत आल्यावर आपला कट उघडकीस आला, आपली लोक पकडले गेले आणि पोर्तुगीज लोकही सज्ज होऊन राहिले हे पाहून मुळचा बेत बदलून त्या भागातील आपल्या किल्ल्यांची तो पाहणी करू लागला. इकडील सर्व मुर्खात सर्व ठिकाणी कडेकोट बंदोबस्त झाला असून आपल्याला प्रवेश मिळणे शक्

★★★★मुकासा /मोकासा ★★          मुकासा /मोकासा म्हणजे काय? सरंजामी सरदारांच्या   पदरी असलेल्या तैनात सैन्याच्या खर्चाचा मोबदला म्हणुन नगद अथवा रोखीने पैसे न देता तेवढ्या कर वसुली उत्पन्नाचा मुलुख तोडुन दिला जात असे.त्या प्रदेशाला मुकासा आणी ज्या सरदाराला तो मोकासा प्रदेश दिला जात असे,त्यास मुकासदार किंवा मोकासदार ही संज्ञा होती.     मोकासादार सरदार आपल्या मूकासाप्राप्त प्रदेशातुन कर स्वरुपातुन वसुल करुन ठरलेली रक्कम स्वतःकडे ठेऊन शिल्लक राहिलेले उत्पन्न सरकारी तिजोरीत जमा करीत असत. जहागिर अथवा मूकासा देणे ,जप्त करणे अथवा काढुन घेणे ,एकाचा दुसर्याला देणे,बढती देणे अथवा तैनात सैन्य कमी करणे आदी अधिकार हे सर्वस्वी छत्रपती कडे असत....छत्रपती शिवराय महाराज यानी ही पद्धत बंद करुन पगारी पद्धत चालु केली होती....छत्रपती संभाजी महाराज काळात देखिल हिच पद्धत होती....ती वतनदार व सरंजामदारी बंद करण्यासाठी खुप महत्वपुर्ण ठरली व यशस्वी देखिल झाली.....परंतु औरंगजेब खुद्द महाराष्ट्रात स्वराज्यात ठाण मांडुन बसला असता त्याने मराठा सरदाराना परत वतन व सरंजाम देणे चालु केले.....त्यामुळे नाईलाजाने छत्रपती राजा

येळकोट... येळकोट... जय मल्हार...  अखंड महाराष्ट्राचं कुलदैवत म्हणजे खंडोबा आहे. चांद्यापासून बांद्यापर्यंत जळगावपासून बेळगावपर्यंत प्रत्येक बहुजन घरात हेचं कुलदैवत आहे. पुणे जिल्ह्यात जेजुरी आणि निमगाव दावडी साताऱ्यात पाली, अहमदनगर जिल्ह्यात शेगुड, सोलापूर जिल्ह्यातील बाळ्याचा खंडोबा, छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात सातारे,  नांदेड जिल्ह्यात माळेगाव, काहींचं कुलदैवत थेट कर्नाटकात बेळगाव, धारवाड जिल्ह्यात आहे. माझ्या अल्प अभ्यासानुसार महाराष्ट्रात असं एकही गाव किंवा देव्हारा नसेल जिथं खंडोबा पुजला जात नाही. लग्नात पहिला मान खंडोबाचा असतो.खंडोबाचं वैशिष्ट्य म्हणजे लग्नानंतरचे जागरण गोंधळ वगळता, कुठलाही नवस वगैरे करावा लागत नाहीं.विशेष म्हणजे जागरण - गोंधळाच्या कार्यक्रमासाठी मांसाहाराच्या बेताचे आयोजन केलं जातं होतं.(गेलीं काहीं वर्षे गोबर पट्ट्यातील धर्म - संस्कृतीने अतिक्रमण करायला सुरूवात केल्यापासून जागरण गोंधळाच्या कार्यक्रमासाठी गोड जेवण दिलं जातं.)पंढरीचा पांडुरंग आणि जेजुरीच्या खंडोबाला कुठलही व्रत - वैकल्ये करावा लागत नाहीं.वर्षातून एकदा वारी केली (अगदी मनोरंजन म्हणून वन डे ट्रीप म्

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *७ डिसेंबर १६६५* सर सेनापती नेताजी पालकरांनी विजापूरकरांकडून फलटण जिंकले. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *७ डिसेंबर १६७२* बारदेशातील मिठावर जास्त जकात बसवण्यासाठी महाराजांनी नरहरी आनंदराव यांना लिहलेले पत्र - प्रति- नरहरी आनंदराव, सरसुभेदार, ता कुडाळ. ७ डिसेंबर १६७२ - साहेबी प्रभावळी पासून कल्याण भिवंडी पावेतो जबर निरखाचा तह दिल्हा आहे. बरदेशात मीठ बंदरे आहेती. तेथून मीठ खरेदी करून उदमी नेत आहेत. हल्ली आपणाकडे मिठाचा पाड जबर झाला. हे गोष्टी ऐकोन उदमी सर्व बारदेशाकडे जातील. तरी तुम्ही घाटी जकाती जबर बैसवणे. संगमेश्वराहून बारदेशीचे मीठ महागच पडेल ऐसा जकातीचा तह देणे. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *७ डिसेंबर १७१५* मुसलमानांच्या तावडीतून आपले राज्य मोठ्या पराक्रमाने मिळवून, त्याची सीमा लाहोर आणि अमृतसरपर्यंत विस्तारण्यात बंदा बहादुरांना यश मिळाले होते. परंतु दुर्दैवाचा घालाच जणू बंदा बहादुरांवर कोसळला. मुघली सैन्याने बंदा बहादुरांना धारिवाल गावात, सन १७१५ च्या प्रारंभापासून जवळ जवळ १० महिने वेढून ठेवले होते. अन्नधान्य, पाणी इ. चा साठा जसा संपत आला तसे

*क्रांतिसिंह नाना पाटील यांना स्मृतीदिना निमित्त* 🌹🌹 *विनम्र अभिवादन* 🌹🌹 ब्रिटिश शासनाला समांतर अशी शासन यंत्रणा उभी केली पाहिजे असा नाना पाटलांचा विचार होता. ‘आपुला आपण करू कारभार’ हे सूत्र त्यांनी इ.स. १९४२च्या चले जाव चळवळीत प्रत्यक्ष अंमलात आणले. आपल्या देशाचा कारभार आपणच केला पाहिजे या जाणिवेतून प्रतिसरकार ही संकल्पना नानांनी प्रत्यक्षात आणली होती. प्रतिसरकारच्या माध्यमातून लोकन्यायालये, अन्नधान्य पुरवठा, बाजार व्यवस्था यासारखी लोकोपयोगी कामे केली जात. ब्रिटिशांची राज्यव्यवस्था नाकारून त्यांनी १९४२ च्या दरम्यान सातारा जिल्ह्यात स्वतंत्र राज्याची स्थापना केली. प्रतिसरकारचा प्रचार ज्येष्ठ कवी ग. दि. माडगुळकर लिखित पोवाड्यांच्या माध्यमातून आणि शाहीर निकम यांच्या खड्या आवाजाद्वारे केला जात होता. नाना पाटील यांच्या नेतृत्वाखाली प्रतिसरकारमध्ये विविध दलांची स्थापना झाली. त्यातल्या एका दलाचे-तुफान दलाचे- फील्ड मार्शल जी.डी. लाड (बापू) आणि कॅप्टन आकाराम (दादा) पवार होते. ह्या दलाची कुंडल येथे युद्धशाळा होती. या युद्धशाळेतून प्रशिक्षित अशा पाच हजारांवर जवानांच्या दोनशे शाखा स्वातंत्र्य

⛳ *आजचे शिव'कालीन ऐतिहासिक दिनविशेष* ⛳ 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *४ डिसेंबर १६७३* छत्रपती शिवाजी महाराजांनी कारवार जिंकले. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *४ डिसेंबर १६७९* शंभूराजे अखेर पन्हाळ्याला परतले. औरंगजेबाने दिलेरखानाला गुप्तपणे निरोप पाठविला की, "शंभूराजेला कैद करुन दिल्लीला पाठवा...!" अन् ही बातमी खुद्द संभाजीराजांना समजली...! संभाजीराजांनी ठरवलं इथून निसटायचं. अखेर येसूबाईसाहेबांनी पुरुषाचा पोषाख केला आणि रात्रीच्या अंधारांतून शंभूराजे सहकुटुंब पळाले (दि.२० नोव्हेँबर १६७९). त्यांनी तडख विजापूर गाठले. तिथून पुढे महाराजांकडून न्यायला आलेल्या मंडळींस येऊन सामील झाले (दि.३० नोव्हेंबर १६७९). तेथून तडक लांबच्या दौडी मारत दि.४ डिसेंबर १६७९ ला शंभूराजे अखेर पन्हाळ्याला येऊन दाखल झाले. संभाजीराजे परत आलेले ऐकून महाराजांस अत्यंत आनंद झाला. ते युवराजांना भेटायला पन्हाळगडास निघाले. 🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇🚩🏇 *४ डिसेंबर १६८०* सुरतेहून इंग्रजांच्या दुसऱ्या एका वखारीला लिहिलेल्या पत्रातून संभाजीच्या सैन्याचा त्यांनी धस्का घेतल्याचे दिसते. बहादुरखानचे मुघल सैन्य ह्या काफिल्याजवळपास असल्याने बहुदा माल सुर