कोल्हापूर छत्रपति संस्थानच्या विशाळगड जहागीरदार पंतप्रतिनिधींचा हा वाडा!

विशाळगड संस्थानच्या पंतप्रतिनिधींचापंतप्रतिनिधींचा हा वाडा!

सातारा जिल्ह्यातील औंध संस्थानचे पंतप्रतिनिधी आणि हे विशाळगडाचे पंतप्रतिनिधी वेगळे बर का! 

 कृष्णराव भाऊसाहेब प्रतिनिधी यांनी १८९० मध्ये फोटोत दिलेला वाडा बांधला. 

यालाच विशाळगड हाऊस अथवा मलकापूर बंगला असे म्हणतात. 

  उजव्याबाजूला समोर झाडांनी वेढलेला, बाजूला बांबूंच्या झाडांच्या विळख्यात असणारा हा वाडा नजरेस पडला. विशाळगड कंपाऊंड असे या भागाचे नाव असल्याने साहजिकच या भागात काही ऐतिहासिक आहे का, हे पाहण्यासाठी उत्सुक होतो आणि ते मिळालं. सध्या पंतप्रतिनिधींची वंशज इथे राहतात. त्यांच्या सासरचे आडनाव आता 'घण' असे आहे.  

कोल्हापुर जिल्ह्यातील एकूण ५ जहागीरदारांचे संस्थान होती. ती सर्व कोल्हापूर छत्रपति च्या जहागिरी. 

१. विशाळगड, 

२. बावडा, 

३.कापशी,

 ४.कागल, 

५. इचलकरंजी. 

 १८९२ मध्ये  आबाजीराव कृष्णराव उर्फ आबासाहेब विशाळगड संस्थानाचा कारभार पाहत होते.

 विशाळगडाच्या पंतप्रतिनिधींचे आडनाव 'जयकर' आहे असे ऐकले होते, "ते चुकीचे लिहिले गेले आहे एका पुस्तकात माहिती देताना", असे 'उदयजी घण' यांनी सांगितले. 

वाड्यात २१ आणि जोड बंगल्यात २० अशा एकूण ४१ खोल्या आहेत. वाड्यासमोर एक गोलाकार हौद देखील आहे. 

विशाळगड एक कोल्हापूर संस्थानातील जहागीर आहे

विशाळगड कर जहागीरदार हे कोल्हापूरकर छत्रपतींच्या पंतप्रतिनिधींचे होते. 

कोल्हापूर हेच मुळात संस्थान असलेणे त्यात  9 जहागीरदार  व 10 अधिक सरदार घराणी आहेत. 

विशाळगड ही करविर संस्थानातील एक जहागीर आहे व त्याचा कारभार पंतप्रतिनिधी मलकापूर येथून चालवीत असत. 

 कोल्हापूर छत्रपति संस्थान अंतर्गत जहागीर, इनाम, ई चा कारभार चाले. 

कोल्हापूरशिवाय दक्षिणेत अनेक महत्वाची अशी संस्थाने होती.

 त्यामध्ये

1 सांगली, 

 2भोर, 

 3औंध,

 4कुरुंदवाड,

 5मुधोळ, 

6जमखंडी ही प्रमुख होत. 

सातारा जिल्ह्यातील औंध संस्थानचे पंतप्रतिनिधी आणि हे विशाळगडाचे पंतप्रतिनिधी वेगळे

👉 महाराणी ताराबाई यांनी नेमणूक केलेले परशुरामपंत हे विशाळगड प्रतिनिधी घराण्याचा पहिला पुरुष होत.

👉विशाळगडावर पंतप्रतिनिधी घराणे १८४४ पर्यंत राहत होते. 

👉मलकापूर कर पंतप्रतिनिधी

तथापि बंडवाल्यांनीं गड घेतला होता म्हणून तो पाडला व तेव्हांपासून प्रतिनिधींचे घराणे मलकापुरास (कोल्हापूरच्या नैर्ऋत्येस अदमासे १५ कोस, ४९ किमी, शाळी नदीच्या काठीं) राहू लागले. इथे त्यांनी वाडा बांधला व इथूनच ते प्रतिनिधींचा कारभार पाहू लागले. मलकापूर ही कोंकण व घाट येथील मालाची मोठी उतार पेठ आहे. हें घराणें परशुरामपंत प्रतिनिधीचें वंशज असून नवीन पुरूष गादीवर आला म्हणजे कोल्हापूरकरास नजर द्यावी लागते व नोकरी अंश दरसाल ५००० रू. द्यावा लागतो.