चंद्रसेन देवाची यात्रा 2023 किल्ले वसंतगड-तळबीड, निमसोड

चंद्रसेन देवाची भव्य यात्रा. निमसोड ता. खटाव जिल्हा सातारा

जर वर्षी प्रमाणे या वर्षी मौजे निमसोड व किल्ले वसंतगड -तळबीड येथील यात्रा सोमवार दिनांक 17/04/2023ते गुरुवार दिनांक 20/04/2023 अखेर भरणार आहे.

यात्रे निमित्त जर वर्षी प्रमाणे विविध कार्यक्रमाचे नियोजन यात्रा कमेटी व चंद्रसेन भक्तान मार्फत करण्यात येत असते.

सोमवार दिनांक 17/04/2023रोजी किल्ले वसंतगड येथील श्री चंद्रसेंन महाराज यांची  मूळ ठाणाची यात्रा आहे.त्या निमित्त शेकडो वर्षा पासूनच्या ऐतिहासिक व प्राचीन  परंपरेप्रमाणे विविध जिल्ह्यातुन वेगवेगळ्या गावातून मुळठाण असणाऱ्या श्री चंद्रसेन देवाच्या प्राचीन मंदिर किल्ले वसंतगड येथे जर वर्षी येतात.

🚩पूर्वीच्या काळी चंद्रसेन भक्त यात्रेच्या आधी चार-पाच दिवस आधीच शासनकाठी अर्थात सासनकाठी घेऊन चालत विविध गावातून नियोजित मार्गाने मुख्य यात्रेच्या आदल्या दिवशी किल्ले वसंतगडावर येत असत. परंतु आत्ताच्या आधुनिक युगामध्ये ट्रक टेम्पो विविध प्रकारच्या वाहनातून चंद्रसेन भक्त यात्रेच्या पहाटे किल्ले वसंत गडावरती पोहोचतात.

🚩किल्ले वसंतगडावरील श्री चंद्रसेन महाराज मंदिरापर्यत जाण्यासाठी दोन मार्ग

किल्ले वसंतगडावर वरती जाण्याचे दोन मार्ग आहे. वसंतगड गावातून आणि दुसरा सेनापती हंबीरराव मोहिते यांच्या तळबीड गावातून. गडावर जाण्यासाठी मोठी कसरत करावी लागते. अंदाजे अर्धा तास चालून सर्वसामान्य माणूस किल्ल्यावर पोचतो.

🚩किल्ले वसंतगडावर पोहचताच श्री गणेश मंदिर आहे. थोडस बुरुज वरचडून गेल्यावर श्री मारुती  मंदिर आहे.

 शिवकालीन विहीर आहे. थोडस पुढे 

🚩 किल्ल्याच्या मध्यभागी असलेल्या चंद्रसेन मंदिर प्राचीन व बांधकामाचा उत्कृष्ट नमुना असून. शेकडो वर्षापासून मंदिर प्राचीन बांधकामाचा उत्तम नमुना आहे. मंदिर सुरेख असून आत गाभाऱ्यात चंद्रसेन महाराजांची मूर्ती आहे. चैत्रातल्या दुसऱ्या पंधरवड्यात वसंतगडावर मोठी जत्रा भरते. अनेक गावात चंद्रसेन देवाची यात्र भरावली जाते. वरील फोटो मध्ये मुख्य गाभारा मध्ये असणारे प्राचीन मूर्ती आहेत. डाव्या बाजूने चंद्रसेना ची बहिण जानाई देवी असून. मध्य मुख्य भागी पाषणातील मूर्ती श्री चंद्रसेन महाराजांच्या असून. डाव्या बाजूस जोगेश्वरी देवींची मूर्ती आहे.

🚩गडावर पहाटे सुमारे चार पासून चंद्रसेन महाराज यांचे प्राचीन मंदिर येते विविध पारंपरिक प्रथे प्रमाणे विविध अध्यात्मिक कार्यक्रम असतात. अभिषेक पासून ते आरती पूजा ते छबीना व सासनकाठी भेट व श्री चंद्रसेन व जोगेश्वरी देवीचा विवाह सोहळा हा भव्य व दिव्य सोहळा पाहण्यासाठी दूर दूर हुन चंद्रसेंन महाराज भक्त जर वर्षी प्रमाणे येत असतात.

काही लोक आदल्या दिवसा पासून गडावर उपस्थित असतात.

👉 चंद्रसेन जोगेश्वरी विवाह:-

 अनादी काळापासून किल्ले वसंतगडवर असणाऱ्या चंद्रसेनदेव जोगेश्वरी देवींची यात्रेच्या दिवशी. हळदीचा कार्यक्रम. लग्नाचा विधी असतो. प्रमुख मानकर, पुजारी भक्त, सेवेकरी यांच्या हस्ते. हा सोहळा संपन्न होत आलेला आहे. हा सोहळा मुखी यात्रेदिवशी सकाळी चार पासून चालू करतात.

👉चंद्रसेन देवांची सासन काठी :-

   चंद्रसेन देवाचे दूर दूर गावामध्ये भक्तमंडळी असून. आपापल्या गावी. चंद्रसेन महाराजांची मंदिरे. भक्त मंडळींनी उभारलेले आहेत. निमसोड मध्ये चंद्रसेन महाराजांची तीन मंदिरे असून निमसोड ला महाराजांची स्वतंत्र यात्रा असते. रथ उत्सव पाण्यासारखा असतो. तसेच धोंडेवाडी पळसगाव रायगाव विटा पुसेसावळी इस्लामपूर कोळ मसुराची वाडी खोदड, गुरसाळे अशा अनेक गावांमध्ये चंद्रसेन देवाची भव्य मंदिर उभारलेली आहेत. विविध गावातील भक्तमंडळी अनादी काळापासून चंद्रसेन महाराजांचे मूळ स्थान असणारे किल्ले वसंतगड येथील यात्रेला सासन काठी घेऊन जाण्याची परंपरा आहे. गेल्या दोन वर्षांपासून कोरोना परक्या महाभयंकर रोगामुळे यात्रा भरली नाही.

👉 किल्ले वसंतगड वरील कृष्णा-कोयना तळी भक्तांची तहान भागवतात.

 मंदिराच्या पलीकडेच जुन्या राजवाड्याचे अवशेष दिसतात. या वाड्यांमध्ये छत्रपती राजाराम महाराजांचे वास्तव्य होतं असे उल्लेख मिळतात.मंदिर परिसर पाहून डाव्या बाजून मंदिराच्या बाहेरील वाटेने पुढे गेल्यास वाटेत चुन्याच्या घाणीचे अवशेष दिसतात. पुढे कोयनातळे व कृष्णातळे अशी दोन तळी आहेत. त्यांच्या काठावर जुन्या समाध्या व सतीशिळा आहेत. किल्ले वसंतगडवर जगदाळे घराण्याचे समाधी असावी. असे तर्क लागतात.चारी बाजूंनी चार डौलदार बुरूज असून त्यावर चढण्यासाठी दगडी जिनेही आहेत. गडाच्या पश्‍चिम भागात गोमुखी बांधणीचा दरवाजा असून ह्या दरवाज्याचे व त्याच्या तटबंदीचे बांधकाम आजही चांगल्या अवस्थेत आहे.

👉 किल्ले वसंतगड वर इतर देव-देवतांची मंदिरे :-

 किल्ले वसंतगड चंद्रसेन मंदिराजवळ विठ्ठल रुक्मिणी, शंकर-पार्वती, महालक्ष्मी, गजलक्ष्मी, प्रभू रामचंद्र सीता माता, सूर्य मंदिर, नरसिंह मंदिर, हनुमंत मंदिर, गणेश मंदिर असून या ठिकाणी उत्तम प्रकारे व्यवस्था आहे.

👉 किल्ले वसंतगडावरील गोमाता :- अंदाजे तीस-पस्तीस खिल्लार जातीच्या गोमाता आहेत. कृष्णा कोयना तळ्यामध्ये बारमाही पाणी असल्यामुळे. या गाण्यांचे वास्तव्य गडावरती आहे. गडावर पिण्याच्या पाण्याची उत्तम सोय येथील प्रशासनाने केली आहे. पाण्याची मोठी टाकी असून. तळ्यापासून मंदिरापर्यंत पाईप लाईन आहे.

👉 मंदिरासमोर असलेल्या दिपमाळा व वीरगळी, सतीशिळा प्राचीन मुर्त्या.

     मंदिरासमोर असणाऱ्या दिपमाळा यात्रेच्या वेळेस प्रज्वलित करण्यात येतात. भक्तमंडळी भक्तिभावाने तेल वाहतात. दीपमाळा प्राचीन असून. थोडीशी पडझड झाली आहे. या दीपमाळ लगत मंदिराकडे तोंड करून काही वीरगळी किंवा सतीशीळा प्राचीन मुर्त्या मंदिराच्या वैभवा मध्ये भर घालत आहेत. गोल दगड किंवा एक विशिष्ट शब्द आहे त्याला भक्तमंडळी गोल दगडे उचलतात. मंदिराच्या सभामंडपामध्ये आल्यानंतर देवाकडे तोंड करून नंदी आहे. या ठिकाणी नारळ फोडण्यासाठी विशिष्ट जागा आहे.

👉 कोरूना सारख्या भयंकर लाटेमुळे मागील दोन व मागील सालात चंद्रसेन यात्रा गडावर ठराविक भक्तमंडळी मानकरी पुजारी मोजक्या मंडळीं याच्या उपस्थितीमध्ये पार पडली होती.

परंतु या वर्षी यात्रा मोठ्या प्रमाणत भरणार आहे.

चंद्रसेंन देवाची यात्रा निमसोड खालीलप्रमाणे नियोजित आहे.

कोरूना सारख्या भयंकर लाटेमुळे मागील दोन व मागील सालात चंद्रसेन यात्रा गडावर ठराविक भक्तमंडळी मानकरी पुजारी मोजक्या मंडळीं याच्या उपस्थितीमध्ये पार पडली होती.

परंतु या वर्षी यात्रा मोठ्या प्रमाणत भरणार आहे.

चंद्रसेंन देवाची यात्रा निमसोड खालीलप्रमाणे नियोजित आहे.

लेखन :-नितीन घाडगे